جدول محتوا
مانیتورینگ شبکه به فرایندی اطلاق می‌شود که در آن وضعیت و عملکرد شبکه‌های کامپیوتری به‌صورت مداوم تحت نظر قرار می‌گیرد. این فرایند با استفاده از ابزارها و تکنیک‌های پیشرفته، به مدیران شبکه امکان می‌دهد تا سلامت شبکه، میزان ترافیک داده‌ها، و عملکرد دستگاه‌های متصل را در هر لحظه بررسی کنند. هدف از مانیتورینگ شبکه، شناسایی مشکلات و نقاط ضعف قبل از بروز اختلالات جدی است تا شبکه با کارایی بالا و بدون وقفه عمل کند. این امر به‌ویژه در سازمان‌های بزرگ که به شبکه‌های پیچیده وابسته هستند، اهمیت حیاتی دارد. در ادامه این مقاله به توضیح هرچه بیشتر مانیتورینگ شبکه و پاسخ به سؤال مدیریت شبکه چیست؟ می‌پردازیم؛ با ما همراه باشید.
پایش یا نظارت شبکه (Network Monitoring) به معنای کنترل پیوسته یک شبکه کامپیوتری است تا هرگونه مشکل یا نقص احتمالی شناسایی شده و عملکرد صحیح شبکه تضمین شود. با استفاده از این روش، مدیران شبکه قادر خواهند بود وضعیت دستگاه‌های مختلف نظیر روترها، سوئیچ‌ها، فایروال‌ها، سرورها مانند سرور HP و ماشین‌های مجازی را رصد کنند. در صورت بروز هرگونه کندی یا اختلال در عملکرد این اجزا، نرم‌افزار پایش شبکه به طور خودکار به مدیر شبکه اطلاع داده و از وقوع مشکلات جدی جلوگیری می‌کند.
یکی از جنبه‌های کلیدی نظارت شبکه رویکرد فعالانه یا پیشگیرانه آن است؛ به این معنا که به‌جای واکنش نشان دادن به مشکلات پس از وقوع، این رویکرد به دنبال شناسایی و حل مشکلات احتمالی پیش از بروز آنهاست. با این رویکرد می‌توان مشکلات را در همان مراحل ابتدایی شناسایی و از وقوع نقص‌ها و قطعی‌های شبکه جلوگیری کرد.
در پاسخ به سؤال مانیتورینگ شبکه چگونه انجام می‌شود؟ می‌توان گفت فرایند مانیتورینگ شبکه از طریق ابزارها و فناوری‌های متنوعی انجام می‌شود. این ابزارها داده‌های مرتبط با شبکه را از اجزای مختلف آن جمع‌آوری کرده و با استفاده از نرم‌افزارهای خاص، این داده‌ها را تحلیل می‌کنند تا وضعیت کلی شبکه مشخص و مشکلات احتمالی شناسایی شوند. اغلب این ابزارها از پروتکل‌هایی مانند SNMP (Simple Network Management Protocol) برای ارتباط با تجهیزات شبکه بهره می‌برند و اطلاعات را در قالب گزارش‌ها، نمودارها و هشدارها به مدیران شبکه ارائه می‌کنند.
نرم افزار مانیتورینگ شبکه چیست؟
نرم‌افزارها و سیستم‌های مانیتورینگ شبکه ابزارهایی هستند که به بهبود نظارت بر شبکه کمک می‌کنند و می‌توانند به طور مؤثری عملکرد شبکه را بررسی و مدیریت کنند. ویژگی‌های این نرم‌افزارها به وابستگی‌های مختلف و نیازهای خاص هر شرکت بستگی دارد و به همین دلیل، انواع مختلفی از آنها در دسترس است.
از جمله نرم‌افزارهای مانیتورینگ شبکه می‌توان به Nagios و Zabbix اشاره کرد. نرم‌افزار اپن‌سورس Nagios برای سیستم‌عامل لینوکس طراحی شده و توانایی پایش تجهیزات لینوکسی، ویندوزی و یونیکسی را دارد. این نرم‌افزار در نسخه‌های مختلفی عرضه می‌شود، از جمله نسخه رایگان Nagios Core، نسخه سازمانی Nagios XI و نسخه ابری Nagios Network Analyzer.
دیگر نرم‌افزار اپن‌سورس مانیتورینگ شبکه، Zabbix، قابلیت پایش شبکه، سرورها، ماشین‌های مجازی و خدمات ابری را به طور آنی (real-time) دارد. Zabbix با استفاده از ابزار Statistics Zabbix میزان استفاده از منابع شبکه، بار پردازنده و فضای دیسک را نظارت می‌کند. این نرم‌افزار از هر دو روش مانیتورینگ مبتنی بر ایجنت (agent-based) و بدون ایجنت (agentless) پشتیبانی می‌کند و امکانات از پیش طراحی شده‌ای دارد که به گسترش قابلیت‌های مانیتورینگ شبکه کمک می‌کند.
چند نمونه دیگر از نرم‌افزارهای مانیتورینگ شامل موارد زیر هستند:
- SolarWinds Network Performance Monitor: نرم‌افزار رایگانی که با استفاده از پروتکل SNMP بسته‌های داده را جمع‌آوری کرده و از پروتکل WMI برای پایش شبکه استفاده می‌کند.
- ManageEngine OpManager: نرم‌افزاری که برای پایش تجهیزات سازگار با پروتکل SNMP از جمله سوئیچ‌ها، سرورها و خدمات شبکه مجازی طراحی شده است.
- Icinga: نرم‌افزار اپن‌سورس مانیتورینگ شبکه که قابلیت‌های اضافی (extension) نیز دارد.
- :Site24x7 ابزاری برای پایش تجهیزات شبکه، وب‌سایت‌ها، سرورها، اپلیکیشن‌ها و سایر خدمات مرتبط.
مانیتورینگ ایجنت محور چیست؟
ایجنت (Agent) به عنوان «عامل نرم‌افزاری» در نظر گرفته می‌شود. در زمینه مانیتورینگ شبکه، ایجنت نرم‌افزار یا اپلیکیشنی کوچک است که بر روی تجهیزات متصل به شبکه نصب می‌شود تا بتواند وضعیت این تجهیزات را به نرم‌افزار مانیتورینگ منتقل کند. یکی از بزرگ‌ترین مزایای استفاده از ایجنت‌ها این است که آنها می‌توانند داده‌های دقیق‌تری درباره تجهیزات جمع‌آوری کنند که به نوبه خود به بهبود کیفیت مانیتورینگ، هشدارها و گزارش‌ها کمک می‌کند.
در روش مانیتورینگ ایجنت محور، هر دستگاه متصل به شبکه برای پایش نیازمند نصب ایجنت است. ایجنت‌ها داده‌های جمع‌آوری‌شده را به ایستگاه مانیتورینگ ارسال می‌کنند. ایده‌آل‌ترین ایجنت، آن است که فقط داده‌های مورد نیاز برای نرم‌افزار مانیتورینگ را ارسال کند و از ارسال داده‌های غیرضروری خودداری کند، به این ترتیب ایجنت به طور نسبی سبک خواهد بود و منابع کمی مصرف می‌کند. ایجنت‌های سبک می‌توانند داده‌های جزئی را نیز جمع‌آوری کنند و به بهبود پایش، گزارش‌ها، هشدارها و تحلیل‌های عمیق‌تر کمک کنند.
در مقابل برخی ایجنت‌ها ممکن است بسیار سنگین باشند و منابع زیادی از شبکه را مصرف کنند. این نوع ایجنت‌ها می‌توانند بار اضافی بر روی سرورها وارد کنند و ممکن است به جای بهبود عملکرد شبکه، موجب کاهش کارایی سرورها شوند. ایجنت‌هایی که سیاست‌های خود را به طور مستقل از ایستگاه مانیتورینگ مدیریت می‌کنند، می‌توانند فشار بیشتری به سرورهای کلاینت وارد کرده و عملکرد کلی آنها را تحت تأثیر قرار دهند. بسیاری از نرم‌افزارهای مدیریت و مانیتورینگ شبکه، مانند IBM Tivoli، HP Openview، BMC Patrol و CA Unicenter، از مدل ایجنت محور بهره می‌برند. در انتخاب سیستم مانیتورینگ ایجنت محور، ضروری است که ایجنت‌های سبک را انتخاب کنید که قادر به جمع‌آوری داده‌های دقیق درباره شاخص‌های مختلف باشند بدون اینکه فشار زیادی بر روی سرورها وارد کنند.
مانیتورینگ بدون ایجنت چیست؟
نرم‌افزارهای مانیتورینگ بدون ایجنت (Agentless monitoring) به جای نصب عامل نرم‌افزاری (ایجنت) خاص روی تجهیزات شبکه، از رابط‌های صنعتی استاندارد استفاده می‌کنند. این رویکرد باعث می‌شود که نرم‌افزارهای مانیتورینگ بدون ایجنت نسبت به همتایان ایجنت محور خود سبک‌تر و به‌سادگی قابل تنظیم باشند. با این حال این نرم‌افزارها بیشتر بر روی شاخص‌های کلیدی و مهم تمرکز می‌کنند و قادر به ارائه داده‌های دقیق و عمیق مشابه سیستم‌های ایجنت محور نیستند.
مانیتورینگ بدون ایجنت می‌تواند به دو روش اصلی انجام شود: استفاده از APIهای راه دور برای دسترسی به داده‌ها و تجزیه و تحلیل آنها، یا بررسی مستقیم و بدون واسطه بسته‌های شبکه‌ای که بین اجزای مختلف جریان دارند.
چه زمانی مانیتورینگ شبکه مفید است؟
در بسیاری از موارد مانیتورینگ شبکه یکی از ارکان اساسی عملکرد هر سازمان یا شرکتی محسوب می‌شود.
اگر کسب‌وکار شما بر ارائه خدمات به مشتریان مبتنی است و این خدمات به زیرساخت‌های شما وابسته است، ضروری است که شبکه را به طور مداوم پایش کنید تا بتوانید خطاهای موجود را شناسایی و رفع کنید و از نارضایتی مشتریان به دلیل قطع شدن سرویس جلوگیری کنید.
در صورتی که خدمات شما وابسته به شبکه‌ها و دستگاه‌ها نباشد، همچنان باید هنگام استفاده از سرور ایمیل، سیستم‌های DHCP، و DNS شبکه را تحت نظر داشته باشید. اما به خاطر داشته باشید که هرگز نباید راه‌اندازی سیستم مانیتورینگ شبکه را به دلیل نگرانی از تصمیم‌گیری عجولانه به تأخیر بیندازید، به‌ویژه اگر شبکه شما با اختلالات مواجه است.
دستگاه‌های شبکه که دچار مشکل هستند می‌توانند عملکرد کلی شبکه را تحت تأثیر قرار دهند. با مانیتورینگ مداوم، این دستگاه‌ها را می‌توان سریع‌تر شناسایی و از شبکه حذف کرد. اولین گام شناسایی این دستگاه‌ها و شاخص‌های عملکردی مرتبط با آنهاست. گام دوم تعیین فواصل زمانی مناسب برای مانیتورینگ است.
دستگاه‌هایی مانند رایانه‌های رومیزی یا پرینترها حساسیت کمتری دارند و نیازی به مانیتورینگ دائمی ندارند. اما سرورها، روترها و سوئیچ‌ها که وظایف حیاتی دارند، باید دائماً تحت نظر باشند. برای دستگاه‌هایی با حساسیت کمتر می‌توانید تنها برخی شاخص‌ها را به‌صورت انتخابی مانیتور کنید.
مواردی که مانیتورینگ در شبکه تحت نظر می‌گیرد
انتخاب اینکه نرم‌افزار مانیتورینگ شبکه باید چه جنبه‌هایی از شبکه را تحت نظر داشته باشد، از اهمیت بالایی برخوردار است. اگر این انتخاب‌ها به‌درستی انجام نشوند، کارایی نرم‌افزار مانیتورینگ کاهش خواهد یافت. تصمیم‌گیری در این زمینه به عوامل مختلفی وابسته است، اما معمولاً در هر شبکه، موارد زیر از اهداف اصلی نرم‌افزارهای مانیتورینگ شبکه به شمار می‌آیند:
1.مصرف پهنای باند
پایش میزان مصرف پهنای باند و ارزیابی بهینه بودن مصرف آن در شرکت، به شما کمک می‌کند تا اطمینان حاصل کنید که همه چیز به درستی پیش می‌رود. تجهیزاتی یا برنامه‌هایی که پهنای باند زیادی مصرف می‌کنند ممکن است نیاز به تعویض داشته باشند.
2.عملکرد اپلیکیشن‌ها
اپلیکیشن‌هایی که در شبکه شما اجرا می‌شوند باید به درستی عمل کنند. نرم‌افزارهای مانیتورینگ شبکه می‌توانند عملکرد این اپلیکیشن‌ها را ارزیابی کنند تا مشخص شود آیا مشکلی در کارکرد آنها وجود دارد یا خیر. این نرم‌افزارها می‌توانند زمان پاسخگویی و دسترسی‌پذیری پایگاه‌های داده، ماشین‌های مجازی، و خدمات ابری را بررسی کنند تا دریابند آیا این موارد باعث کندی شبکه شده‌اند یا خیر.
3.عملکرد سرورها
سرورهایی مانند ایمیل سرورها، وب سرورها و سرورهای DNS نقشی کلیدی در عملکرد کسب‌وکار شما دارند؛ بنابراین بررسی مداوم آپ تایم، قابلیت اطمینان و پایداری این سرورها ضروری است.
4.پیکربندی شبکه
نرم‌افزارهای مانیتورینگ شبکه می‌توانند طیف گسترده‌ای از تجهیزات را نظارت کنند، از تلفن‌های همراه و رایانه‌های رومیزی گرفته تا سرورها. برخی از این سیستم‌ها دارای قابلیت کشف خودکار هستند که امکان شناسایی و پیگیری تجهیزات جدید یا تغییر یافته در شبکه را فراهم می‌کند. این ابزارها همچنین می‌توانند تجهیزات را بر اساس نوع، سرویس، آدرس IP یا موقعیت فیزیکی‌شان دسته‌بندی کنند. این کار به روزرسانی نقشه شبکه و برنامه‌ریزی برای توسعه‌های آینده را تسهیل می‌کند.
کاربرد مانیتورینگ شبکه چیست؟
استفاده از نظارت بر داده‌ها می‌تواند عملکرد کلی سازمان را بهبود بخشد و مزایای متعددی از جمله صرفه‌جویی در زمان و هزینه، ارتقای کیفیت داده‌ها، و شناسایی و رفع خطاها را به همراه داشته باشد. این نظارت همچنین به سازمان‌ها کمک می‌کند تا استانداردها و پروتکل‌های مربوطه را به درستی رعایت کنند. با داشتن داده‌های دقیق و قابل اعتماد، ارتباطات با مشتریان نیز بهبود می‌یابد. نظارت بر داده‌ها به شناسایی و رفع اشتباهات پیش از تبدیل‌شدن آنها به مشکلات بزرگ‌تر کمک می‌کند که در نتیجه، از اتخاذ تصمیمات نادرست جلوگیری می‌شود.
تفاوت مانیتورینگ شبکه با مدیریت شبکه چیست؟
مانیتورینگ شبکه و مدیریت شبکه دو جنبه مختلف اما مرتبط از مدیریت زیرساخت‌های شبکه هستند:
- مانیتورینگ شبکه همانطور که به ظور مفصل توضیح دادیم شامل نظارت مداوم بر وضعیت و عملکرد شبکه است. هدف از مانیتورینگ شبکه شناسایی و تحلیل مشکلات، خطاها و نقاط ضعف به‌طور بلادرنگ است. ابزارهای مانیتورینگ شبکه به جمع‌آوری داده‌ها، بررسی عملکرد، اندازه‌گیری شاخص‌های کلیدی و ارسال هشدارها و گزارش‌ها می‌پردازند. این ابزارها می‌توانند به شناسایی مشکلات قبل از بروز مشکلات جدی کمک کنند و از افت عملکرد یا اختلالات در شبکه جلوگیری کنند.
- مدیریت شبکه درواقع شامل برنامه‌ریزی، پیکربندی، نگهداری و بهینه‌سازی کل زیرساخت‌های شبکه است. مدیریت شبکه به مدیریت منابع شبکه، تنظیمات دستگاه‌ها، به‌روزرسانی‌ها، امنیت شبکه، و بهبود عملکرد و مقیاس‌پذیری می‌پردازد. همچنین مدیریت شبکه شامل ایجاد و اجرای سیاست‌های شبکه، مدیریت کاربران و تضمین هماهنگی میان اجزای مختلف شبکه است.
به طور خلاصه مانیتورینگ شبکه بر روی شناسایی و گزارش مشکلات و وضعیت فعلی شبکه تمرکز دارد، در حالی که مدیریت شبکه به تنظیم، بهینه‌سازی و نگهداری کلی شبکه پرداخته و به دنبال ایجاد و حفظ یک زیرساخت شبکه پایدار و کارآمد است.
